Innowacyjne leczenie chorych na zaawansowanego czerniaka obejmuje nie tylko stosowanie nowoczesnych terapii farmakologicznych. Jak podkreślają eksperci, bardzo ważne jest także właściwe zarządzanie leczeniem oraz współpraca w zespole wielospecjalistycznym. Te wszystkie możliwości zapewnia program lekowy Program lekowy dotyczący zaawansowanego czerniaka jest jednym z najbardziej innowacyjnych programów lekowych w polskiej onkologii. iStock Rocznie w Polsce na czerniaka zapada ok. 4 tys. osób. Jeżeli zostanie on wykryty na wczesnym etapie rozwoju, rokowania chorych są dobre i mają dużą szansę na powodzenie leczenia chirurgicznego. W przypadku nowotworów wykrytych w III i IV stopniu zaawansowania, oprócz leczenia chirurgicznego, chorzy wymagają terapii systemowej. Zastosowanie innowacyjnych metod leczenia u pacjentów z zaawansowanym, nieoperacyjnym i przerzutowym czerniakiem sprawia, że także oni mają szansę na wieloletnie przeżycia. Liczne badania naukowe dowiodły, że najlepsze efekty terapii w zaawansowanych czerniakach można osiągnąć, stosując leczenie systemowe w postaci immunoterapii oraz leków ukierunkowanych molekularnie. Program lekowy zapewnia dostęp do tych metod terapii, dając lekarzom możliwość stosowania leków immunokompetentnych oraz kombinacji inhibitorów BRAF/MEK. Zapisy tego programu pozwalają też na innowacyjne podejście do leczenia systemowego. Eksperci zaproszeni do programu Pro/Kontra wypowiadali się o tym, jak należy rozumieć innowacyjne podejście do leczenia zaawansowanego czerniaka i jak w praktyce, korzystając z programu lekowego należy takie leczenie prowadzić. Gośćmi „Pulsu Medycyny” byli: dr hab. n. med. Bożena Cybulska-Stopa, specjalista onkologii klinicznej z Kliniki Onkologii Klinicznej Narodowego Instytutu Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie — Państwowego Instytutu Badawczego w Krakowie,prof. dr hab. n. med. Piotr Rutkowski, kierownik Kliniki Nowotworów Tkanek Miękkich, Kości i Czerniaków Narodowego Instytutu Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie — Państwowego Instytutu Badawczego w Warszawie. Czerniak. Program lekowy Teza 1 Program lekowy dotyczący zaawansowanego czerniaka jest jednym z najbardziej innowacyjnych programów lekowych w polskiej onkologii. Najnowsze zapisy tego programu pozwalają nie tylko na zastosowanie nowoczesnej farmakoterapii, ale także na właściwe zarządzanie terapią. prof. Piotr Rutkowski: Zgadzam się z przedstawioną tezą. Program lekowy jest wynikiem kilkuletniej pracy ekspertów, skupionych na jego projektowaniu, oraz ogromnego rozwoju medycyny, który obserwowaliśmy w ostatnich latach. Tworząc zapisy tego programu, staraliśmy się skonstruować go w taki sposób, aby jak najlepiej służył lekarzom i pacjentom, był praktyczny, oddawał realia prowadzenia terapii oraz był elastyczny dla klinicystów. Po pierwsze, w programie lekowym są dostępne wszystkie opcje terapeutyczne, zarówno z zakresu immunoterapii, jak i leków ukierunkowanych molekularnie na obecność mutacji w genie BRAF. Te metody terapii zostały zakwalifikowane do kategorii pierwszej w wytycznych NCCN (National Comprehensive Cancer Network) oraz ESMO (European Society for Medical Oncology) do leczenia systemowego i uzupełniającego przerzutowego czerniaka. Po drugie, program lekowy pozwala nam w wielu sytuacjach zastosować rozwiązania, które usprawniają leczenie chorych w rutynowej praktyce klinicznej. Stosując leczenie z wykorzystaniem immunoterapii, możemy wprowadzić tzw. wakacje terapeutyczne. Oznacza to, że w momencie, gdy uzyskujemy długotrwałą kontrolę choroby, możemy odstawić czasowo lub na stałe leczenie oraz wrócić do niego, gdy zachodzi taka potrzeba. W przypadku leczenia ukierunkowanego molekularnie, w programie lekowym mamy dostępne 3 kombinacje inhibitorów BRAF/MEK: enkorafenib i binimetynib, dabrafenib i trametynib oraz najrzadziej stosowane połączenie: wemurafenib i kobimetynib. Jeśli jedna ze stosowanych kombinacji powoduje występowanie działań niepożądanych, nieakceptowalnych dla pacjenta, wówczas zapisy programu lekowego pozwalają na zmianę terapii na inne połączenie. Ponadto jeśli stosowana u pacjenta kombinacja inhibitorów BRAF/MEK przestanie działać, to zapisy programu lekowego pozwalają na ponowne zastosowanie leczenia ukierunkowanego molekularnie (tzw. ang. rechallenge). Możliwość ponownego zastosowania terapii BRAF i MEK daje nam w praktyce kolejną linię leczenia systemowego u chorych z obecnością mutacji BRAF. W praktyce rechallenge jest bardzo często stosowanym przez nas narzędziem. W ostatnim czasie opublikowane zostało także bardzo ważne doniesienie pt. „Ponowne zastosowanie (rechallenge) inhibitorów anty-BRAF i anty-MEK po progresji na immunoterapii u pacjenta z rozpoznaniem uogólnionego czerniaka”, którego współautorką jest dr hab. n. med. Bożena Cybulska-Stopa, potwierdzające skuteczność takiego schematu terapii. Bardzo istotna w programie lekowym jest także możliwość leczenia systemowego po niepowodzeniu terapii uzupełniającej. Obecnie program lekowy jest w Polsce realizowany w ponad 30 ośrodkach. O jakości tego leczenia świadczy także to, że ośrodki, które zostały zakontraktowane do jego prowadzenia, musiały wcześniej zajmować się systemową terapią przerzutowego czerniaka. Stąd też specjaliści zajmujący się w naszym kraju chorymi na ten nowotwór to bardzo doświadczeni i przygotowani do tego merytorycznie i praktycznie klinicyści. Czerniak. Program lekowy Teza 2 Wystąpienie działań niepożądanych, wywołane stosowaniem leków przeciwnowotworowych, w tym inhibitorów BRAF i MEK, zamyka chorym możliwość dalszego leczenia w programie lekowym dr hab. Bożena Cybulska-Stopa: Nie zgadzam się z przedstawioną tezą. W żadnej sytuacji nie jest tak, że droga do leczenia systemowego jest przed chorym zamykana. Program jest perłą wśród programów lekowych obowiązujących w polskiej onkologii, w którym pacjent i jego dobro są stawiane na pierwszym miejscu. W innych programach lekowych występuje dużo problemów w prowadzeniu leczenia, kwalifikacji do terapii, z którymi klinicyści muszą się mierzyć w codziennej praktyce. W przypadku programu lekowego dzięki ogromnemu nakładowi pracy prof. Piotra Rutkowskiego, który był głównym jego projektantem, formalne problemy z prowadzeniem leczenia praktycznie się nie pojawiają. W przypadku, gdy u pacjenta stwierdzimy wystąpienie powikłań związanych ze stosowanym leczeniem, które nie pozwalają na jego kontynuowanie, zapisy programu lekowego umożliwiają przejście do kolejnej linii terapii, odnotowując, że pacjent nie toleruje danej opcji. Jeśli pacjent nie toleruje inhibitorów BRAF/MEK, co może być spowodowane różnymi przyczynami, a od tych leków zaczynaliśmy leczenie, to w drugiej linii możemy przejść do leczenia immunoterapią. Zatem wystąpienie toksyczności nie odbiera nam szansy na kontynuowanie terapii, a otwiera możliwość zastosowania kolejnej linii leczenia. Oczywiście, decyzję o kontynuacji leczenia determinuje aktualny stan pacjenta. Lekarz decydujący się zakwalifikować chorego do kolejnej linii terapii dokonuje wnikliwej oceny jego stanu i podejmuje decyzję o możliwości kontynuacji leczenia na podstawie kryteriów zawartych w programie lekowym. Do dalszej linii terapii kwalifikujemy tylko chorych w stanie ogólnym dobrym, którzy będą mogli znieść kolejne leczenie przeciwnowotworowe i w przypadku których nie przewidujemy, aby jego kontynuacja mogła doprowadzić do poważnych powikłań zagrażających życiu i zdrowiu pacjenta. Czerniak. Program lekowy Teza 3 Prowadzenie innowacyjnego leczenia czerniaka spoczywa tylko na barkach onkologów klinicznych. prof. Piotr Rutkowski: Nie zgadzam się z przedstawioną tezą. Jednym z wymogów współczesnej onkologii i elementów innowacyjnego prowadzenia terapii przeciwnowotworowej jest stosowanie leczenia wielospecjalistycznego. Dzięki niemu uzyskujemy dużo lepsze wyniki długoterminowe, ale oprócz tego znacznie lepiej radzimy sobie z powikłaniami leczenia przeciwnowotworowego. Podczas długoterminowego leczenia przerzutowego czerniaka stosujemy również metody terapii lokoregionalnej w postaci radioterapii stereotaktycznej czy chirurgii. Takie wielokierunkowe postępowanie poprawia wyniki całego procesu leczniczego. W praktyce nie jest możliwe realne ustalenie planu leczenia lub zareagowanie na daną sytuację kliniczną bez zaangażowania zespołu wielospecjalistycznego, jeżeli chcemy leczyć czerniaka innowacyjnie, zgodnie z aktualnymi wytycznymi światowych towarzystw naukowych. Ośrodki prowadzące leczenie w programie lekowym to placówki skupiające lekarzy różnych specjalności, tworzących wspólnie zespół wielospecjalistyczny dedykowany do leczenia chorych na zaawansowanego czerniaka. Innym problemem, który warto poruszyć, mówiąc o współpracy wielospecjalistycznej w prowadzeniu chorych z czerniakiem, jest postępowanie z działaniami niepożądanymi. Zarówno przy leczeniu z wykorzystaniem immunoterapii, jak i kombinacji inhibitorów BRAF/MEK występują bardzo specyficzne objawy uboczne. Oczywiście, onkolodzy kliniczni są świadomi tych działań niepożądanych i przygotowani na ich wystąpienie. Wspólnie z dr hab. Bożeną Cybulską--Stopą wydaliśmy zalecenia, w których szczegółowo opisujemy ścieżkę postępowania w przypadku wystąpienia powikłań związanych ze stosowaniem immunoterapii czy leczenia ukierunkowanego molekularnie. Należy jednak przyznać, że leczenie wszystkich powikłań, które mogą pojawić się w czasie stosowania terapii przeciwnowotworowej, nie jest możliwe w ośrodku onkologicznym. Dlatego onkolodzy kliniczni, prowadząc takie leczenie, często korzystają ze wsparcia i pomocy lekarzy innych specjalności, w tym: neurologów, kardiologów, nefrologów, pulmonologów, dermatologów, endokrynologów oraz innych specjalistów. Często pacjenci, z uwagi na charakter występujących u nich działań niepożądanych, wymagają długoterminowej opieki specjalistycznej, która realizowana jest poza ośrodkiem onkologicznym. Archiwum“Ośrodki prowadzące leczenie w programie lekowym to placówki skupiające lekarzy różnych specjalności, tworzących wspólnie zespół wielospecjalistyczny dedykowany do leczenia chorych na zaawansowanego czerniaka” - prof. Piotr Rutkowski. Czerniak. Program lekowy Teza 4 Wybierając strategię postępowania terapeutycznego opartą na stosowaniu inhibitorów BRAF i MEK, powinno się sięgać w I linii leczenia po połączenia najskuteczniejsze, ale także najlepiej tolerowane przez chorych. Wybór terapii powinien też uwzględniać choroby współistniejące, na które cierpi pacjent. prof. Piotr Rutkowski: Zgadzam się z przedstawioną tezą. W praktyce klinicznej zawsze powinniśmy wybrać dla chorego leczenie, które jest w jego przypadku najlepsze. Sama skuteczność terapii jest jednym z aspektów branych pod uwagę, ale z drugiej strony, decydując się na konkretny rodzaj terapii, musimy znać odpowiedź na pytanie, czy naszym postępowaniem nie zaszkodzimy pacjentowi. Innowacyjne leczenie zaawansowanych chorób nowotworowych oparte jest dziś na terapii personalizowanej. Zatem dobierając leczenie do konkretnego chorego, musimy zawsze zastanowić się, czy będzie ono nie tylko najskuteczniejsze, ale również najbezpieczniejsze, która opcja spowoduje u tego pacjenta najmniej działań niepożądanych. Decydując o doborze terapii, bierzemy pod uwagę występujące u pacjenta choroby dodatkowe oraz przyjmowane przez niego leki. Pamiętajmy, że zarówno przy stosowaniu immunoterapii, jak i terapii celowanej musimy spojrzeć na pacjenta całościowo i zaordynować leki, które nie będą kolidowały z chorobami dodatkowymi czy z przyjmowanymi farmaceutykami. W przypadku kandydatów do leczenia immunoterapią, występowanie chorób o podłożu autoimmunologicznym, np. wrzodziejącego zapalenie jelita, wyklucza ze schematu terapeutycznego zawierającego leki immunokompetentne. Zastosowanie leczenia opartego na immunoterapii może być związane u takiego chorego z wywołaniem poważnej autoagresji organizmu i wystąpieniem dalszych, nieodwracalnych, ciężkich powikłań. Podobnie jest w przypadku inhibitorów BRAF/MEK. Pacjenci z poważnymi chorobami kardiologicznymi nie są kandydatami do leczenia z wykorzystaniem leków ukierunkowanych molekularnie. Jeśli przy doborze terapii będziemy brać pod uwagę tylko jej skuteczność, to możemy zaordynować choremu leczenie, które wywoła więcej szkód niż korzyści. We właściwej kwalifikacji pacjenta do określonej terapii dostępnej w programie lekowym bardzo ważne jest działanie zespołowe, skupiające lekarzy różnych specjalności, patrzących na pacjenta z perspektywy różnych schorzeń i różnych dziedzin medycyny. Kwalifikując do programu lekowego pacjenta, u którego stwierdza się współistnienie innych chorób, dobrze jest skorzystać z doświadczenia innego specjalisty, aby upewnić się, że nie zaszkodzimy naszemu choremu. Również w momencie, gdy pojawią się u niego powikłania, pomoc lekarza innej specjalności jest nieoceniona, daje nam zaplecze do leczenia toksyczności terapii przeciwnowotworowej. Jeśli nie dysponujemy wsparciem innego specjalisty, bezpieczniej jest zakwalifikować pacjenta do terapii mniej obciążającej. Ponadto decydując o doborze leczenia systemowego w zaawansowanym czerniaku, powinniśmy także spojrzeć na pacjenta w ujęciu jego najbliższych. Powinniśmy zastanowić się, czy rodzina pacjenta jest w stanie mu pomóc, gdy wystąpią u niego działania niepożądane, czy jest w stanie zaopiekować się tym chorym, ale także zareagować odpowiednio, kiedy stan pacjenta będzie niepokojący. Także jeśli do naszego ośrodka zgłasza się pacjent, który przyjechał z daleka, nie ma w pobliżu miejsca swojego zamieszkania placówki prowadzącej leczenie w programie lekowym, to zawsze bezpieczniej jest zaordynować takiemu choremu terapię mniej obciążającą, aby zminimalizować ryzyko wystąpienia ciężkich powikłań. Czerniak. Program lekowy Teza 5 Inhibitory BRAF/ MEK wykazują skuteczność w I linii leczenia tylko u pacjentów z potwierdzoną obecnością mutacji BRAF i tylko w masywnych guzach. prof. Piotr Rutkowski: Nie zgadzam się z prezentowaną tezą. W chwili obecnej bardzo często preferowanym sposobem leczenia w I linii w przerzutowym czerniaku jest immunoterapia, najczęściej skojarzona. Ale u części chorych także w I linii leczenia preferujemy wykorzystanie inhibitorów BRAF/MEK. Musimy jednak pamiętać, że leczenie skojarzone jest leczeniem najbardziej obciążającym, jego stosowanie wiąże się z największa liczbą powikłań. Szacujemy, że tylko 50 proc. pacjentów kwalifikuje się na wstępie do terapii skojarzonej z wykorzystaniem leków immunokompetentnych. Druga grupa to pacjenci, którzy nie kwalifikują się do leczenia skojarzoną immunoterapią. W ich przypadku możemy wybierać pomiędzy leczeniem z wykorzystaniem przeciwciał anty PD-1 w monoterapii lub inhibitorów BRAF/MEK. Oczywiście, część chorych, z uwagi na przeciwwskazania do stosowania terapii, nie będzie mogła zostać zakwalifikowana do leczenia przeciwciałami anty PD-1 w monoterapii. Nie zawsze będą to chorzy z bardzo zaawansowaną chorobą, a jednak będą oni kwalifikowani do leczenia inhibitorami BRAF/MEK przy obecności BRAF. Inną grupą pacjentów na wstępie kwalifikowanych do leczenia z wykorzystaniem terapii ukierunkowanych molekularnie są chorzy bardzo obciążeni. Warto zauważyć, że w przypadku chorób współistniejących toksyczność jest dużo wyższa przy zastosowaniu immunoterapii niż inhibitorów BRAF/MEK. Dlatego naturalnym wyborem jest tu terapia ukierunkowana molekularnie. Inhibitory BRAF/MEK wybieramy również w sytuacjach, gdy pacjent nie wykazuje wystarczającej współpracy z lekarzem i boimy się zastosować u niego immunoterapię. W takim przypadku nasza decyzja nie jest uzależniona od wielkości guza czy dynamiki procesu nowotworowego, ale od obawy o bezpieczeństwo chorego. Pamiętajmy także, że istnieje pewna grupa pacjentów, którzy preferują leczenie za pomocą tabletek i nie chcą lub boją się przyjmowania wlewów. Tu również pojawia się aspekt personalizowanego leczenia, innowacyjnego, dopasowanego do potrzeb, oczekiwań i możliwości pacjenta. Dzięki temu, że w programie lekowym mamy szeroki wachlarz opcji terapeutycznych, zarówno terapie tabletkowe (inhibitory BRAF/MEK), jak i w formie wlewów (immunoterapia), to leczenie może zostać dopasowane do konkretnego chorego i konkretnej sytuacji. Ponadto warto zauważyć, że długoterminowa skuteczność inhibitorów BRAF/MEK jest znacznie lepsza, gdy u pacjenta występuje mniej czynników związanych ze złym rokowaniem. Wśród tych czynników wymienia się: wysoki poziom dehydrogenazy mleczanowej (LDH), dużą liczbę ognisk komórek nowotworowych. Zatem jeśli chory kwalifikuje się do aktywnego leczenia systemowego, to w I linii, niezależnie od masy guza, możemy sięgać po inhibitory BRAF/MEK u pacjentów z potwierdzoną obecnością mutacji w genie BRAF. Archiwum“Profil toksyczności połączenia enkorafenibu z binimetynibem, w stosunku do innych inhibitorów BRAF/MEK dostępnych w programie lekowym, jest zdecydowanie bardziej korzystny” - dr hab. Bożena Cybulska-Stopa. Czerniak. Program lekowy Teza 6 Enkorafenib i binimetynib to kombinacja inhibitorów BRAF/MEK chętnie wybierana przez klinicystów w I linii leczenia zaawansowanego czerniaka z uwagi na najkorzystniejszy profil toksyczności. dr hab. Bożena Cybulska-Stopa: Zgadzam się z zaprezentowaną tezą. Profil toksyczności połączenia enkorafenibu z binimetynibem, w stosunku do innych inhibitorów BRAF/MEK dostępnych w programie lekowym, jest zdecydowanie bardziej korzystny. Ważna jest nie tylko mniejsza toksyczność, ale także skuteczność tego leczenia, ponieważ jak wykazały ostatnie badania — mediana przeżycia przy zastosowaniu omawianej kombinacji wynosi blisko 3 lata. Pacjenci, którzy otrzymują enkorafenib i binimetynib, mają zatem szansę na długotrwałe przeżycia. Ponadto w najnowszych analizach dotyczących enkorafenibu i binimetynibu wykazano, że kombinacja ta charakteryzuje się najlepszymi wynikami dotyczącymi również 5-letnich przeżyć, które stanowią blisko 35 proc. Na podstawie przytoczonych przez prof. Piotra Rutkowskiego informacji widzimy, że istnieje liczna grupa chorych, która bardzo dużo zyskuje na zastosowaniu inhibitorów BRAF/MEK w I linii leczenia, a enkorafenib z binimetynibem jest tą terapią, która tym pacjentom przynosi najwięcej korzyści. PRZECZYTAJ TAKŻE: Czerniak - rewolucyjny postęp w leczeniu chorych Potrzeba większej świadomości społecznej dotyczącej czerniaka Dermoskopia jest podstawowym badaniem w diagnostyce czerniaka Rozpoznanie patomorfologiczne przesądza o rokowaniu w czerniaku

Chciałabym dodać moją najnowszą wiadomość. Otóż czekając na korytarzu na badania kontrolne w CO spotkałam miłą Panią, która sama zagaiła rozmowę i opowiedziała mi pokrótce swój przypadek. I tu uwaga - 15 (piętnaście) lat temu miała usuniętego CZERNIAKA stopnia III wg. CLARKA (nie wiem jaki stopień wg. Breslowa).

Czerniak skóry (MM) należy do najbardziej inwazyjnych nowotworów człowieka, a jego częstość stale wzrasta. MM jest nowotworem bardzo niejednorodnym co sprawia, że trudno go zwalczyć jednym lekiem. OGÓLNA KONCEPCJA I CELE PROJEKTU – Celem projektu była personalizacja immunoterapii za pomocą terapeutycznej gentycznej komórkowej szczepionki MM (AGI-101H; innowacja w terapii MM na skalę światową). Badania kliniczne, zapoczątkowane ponad 20 lat temu wykazały, że istotna część chorych na zaawansowanego MM odpowiada na terapię i nadal żyje. Zidentyfikowano biomarkery pozwalające na selekcję chorych reagujących na leczenie, mówi prof. Andrzej Mackiewicz z Uniwersytetu Medycznego im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu. Ponadto, stwierdzono, że komórki szczepionki po modyfikacji genetycznej zamieniły się w MM komórki macierzyste (CSC). CSC są odpowiedzialne za inicjację i progresję nowotworu. W związku z tym są celem terapii nowotworów, w tym immunoterapii. – Skonstruowaliśmy następną generację szczepionek rakowych opartych na genetycznie zmodyfikowanych komórkach CSC i indukowanych pluripotencjalnych komórkach macierzystych (iPSC) skierowanych na raka nerki, stercza, pęcherza moczowego i inn., dodaje naukowiec. Rozszerzamy więc zakres immunoterapii. Ponadto, stosując powyższe technologie skonstruowaliśmy szczepionki anty-SARS-Cov-2 oraz jesteśmy w trakcie rozwoju leczniczych szczepionek na endometriozę, dodaje naukowiec. Rozwijamy również terapie kojarzące szczepionki z innymi formami immunoterapii oraz inhibitorami hipoksji, kończy. Sebastian Wach ^{Przebadano w tym celu krew 216 pacjentów - 108 z nich miało stwierdzone przerzuty, kolejnych 108 - 1 lub 2 stadium choroby. Znalezione markery to CEACAM ICAM-1, ostopontyna, MIA, GDF-15 , TIMP-1 i S100B. Poziom wszystkich był wyższy u chorych z przerzutami. O ile umiejscowionego na skórze czerniaka stosunkowo łatwo usunąć, to leczenie} Czerniak to nowotwór złośliwy, który wciąż trudno poddaje się skutecznemu leczeniu. Najważniejszą rolę w walce z czerniakiem odgrywa profilaktyka i wczesne rozpoznanie choroby, które w znaczący sposób zwiększają szanse na wyleczenie. Czerniak to nie zawsze jednak nowotwór skóry, choć właśnie z nim kojarzony jest najczęściej. Jakie są objawy czerniaka? Jak wygląda czerniak skóry, czerniak paznokcia, czerniak guzkowy? Jak rozpoznać czerniaka i jak przebiega jego leczenie? Po jakim czasie czerniak daje przerzuty? Ile można żyć z czerniakiem złośliwym? Spis treściCzerniak: charakterystykaCzerniak: czynniki ryzykaCzerniak: objawyJak wygląda czerniak?Czerniak: rodzajeCzerniak: diagnostykaCzerniak: stopnie zaawansowaniaCzerniak: leczenieCzerniak skóry rozsiany (uogólniony): leczenieCzerniak: terapia adjuwantowaCzerniak: rokowaniaJak się ustrzec czerniaka? Czerniak: charakterystyka Czerniak (czerniak złośliwy, łac. melanoma malignum) to wywodzący się z melanocytów nowotwór skóry, błon śluzowych lub błony naczyniowej oka. Wbrew powszechnemu przekonaniu, większość czerniaków, nawet u pacjentów z mnogimi znamionami, powstaje de novo czyli nie na podłożu wcześniej istniejącego znamienia barwnikowego, a na skórze zdrowej. Specjaliści alarmują, że zachorowalność na czerniaka systematycznie wzrasta na całym świecie - obserwuje się coroczny wzrost zapadalności na ten nowotwór o 3-7 procent (w Polsce 2,6 procenta dla mężczyzn i 4,4 procenta dla kobiet). Oczywiście częściowo jest to związane z większą wykrywalnością i świadomością społeczną, ale wiąże się to najprawdopodobniej również ze zwiększoną ekspozycją na naturalne i sztuczne promieniowanie ultrafioletowe. Czerniak jest nowotworem o wysokim stopniu złośliwości – może dawać przerzuty do okolicznych węzłów chłonnych oraz przerzuty odległe ( do innych obszarów skóry, płuc, wątroby). To, w jakiej okolicy pojawia się czerniak, związane jest z wiekiem. U młodych osób zazwyczaj pojawia się on na klatce piersiowej (u mężczyzn) lub na dolnych partiach nóg (u kobiet). U ludzi starszych występuje najczęściej na twarzy. Czerniak w obrębie tułowia osiąga szczyt zapadalności w piątej i szóstej dekadzie życia, a w obrębie głowy i szyi w ósmej dekadzie. Czerniak to nowotwór, który wciąż trudno poddaje się skutecznemu leczeniu. Dlatego najważniejszą rolę w walce z nim odgrywa profilaktyka i wczesne rozpoznanie choroby skóry. Jeżeli choroba jest wcześnie rozpoznana, szanse na wyleczenie są bardzo duże. Niestety, zdarza się, że choroba powraca, co często świadczy o tym, że wyleczenie było pozorne. Rokowanie chorych pogarsza się w przypadku zaawansowanych postaci czerniaka – wskaźniki 5-letniego przeżycia chorych w Europie wynoszą, w zależności od źródła, od 41% do 71% w stadium regionalnego zaawansowania oraz od 9% do 28% w stadium uogólnienia. Czerniak: czynniki ryzyka Większość czerniaków, nawet u pacjentów z mnogimi znamionami, powstaje de novo czyli nie na podłożu wcześniej istniejącego znamienia barwnikowego, a na skórze zdrowej. Jedynie 25-40 procent czerniaków rozwija się w połączeniu ze znamieniem melanocytowym. Szacuje się natomiast, że osoby, które mają ponad 50 znamion melanocytowych, wykazują 5-krotny wzrost ryzyka czerniaka w porównaniu z osobami, które mają mniej niż 10 znamion. Filtry przeciwsłoneczne nie chronią przed czerniakiem, ale - paradoksalnie - zwiększają ryzyko jego pojawienia się, ze względu na to, że zwiększają czas ekspozycji na promieniowanie. Czynniki ryzyka czerniaka to: nadmierna ekspozycja na promieniowanie UVA i UVB zarówno słoneczne jak i sztuczne (solaria) duża skumulowana ekspozycja na słońce, oparzenia słoneczne w dzieciństwie i wieku młodzieńczym wiek i płeć - bardziej narażone są kobiety, przy czym ryzyko wzrasta z wiekiem jasny fenotyp skóry - jasna karnacja skóry, jasny kolor włosów i oczu, obecność piegów, łatwe uleganie oparzeniom słonecznym występowanie czerniaka u krewnych pierwszego i drugiego stopnia wcześniejsze występowanie czerniaka u tego samego chorego - około 5-10 procent osób chorych wcześniej na czerniaka zachoruje na niego ponownie występowanie innego nieczerniakowego nowotworu złośliwego skóry, w tym raka podstawnokomórkowego, raka kolczystokomórkowego zespół znamion dysplastycznych duża liczba znamion barwnikowych (melanocytowych) oraz dużych wrodzonych znamion barwnikowych skóra pergaminowa (xeroderma pigmentosum) - stukrotnie zwiększone ryzyko wysoki status socjoekonomiczny immunosupresja i przeszczepienie narządu jatrogenna ekspozycja na promieniowania ultrafioletowe wraz z psoralenem – fotochemioterapia (PUVA) prawdopodobnie promieniowanie jonizujące Czerniak: objawy Niepokój powinna budzić przede wszystkim każda zmiana w obrębie już istniejących znamion - barwnikowych ciemnych, niebieskich, sinych, czarnych, a także bezbarwnych. Do konsultacji z lekarzem (onkolog, chirurg onkolog, dermatolog) powinno skłaniać pojawienie się między innymi: zgrubienia zaczerwienienia wokół znamienia świąd krwawienie powiększenie zmiany zabarwienia zmiana kształtu znamienia. Jak wygląda czerniak? Takie zmiany w obrębie znamienia, które budzą niepokój onkologiczny, specjaliści określają skrótem ABCD, gdzie: A (od ang. assymetry) to asymetria, zmiana kształtu znamienia z okrągłego na niesymetryczne B (od. ang. border) to brzegi nierówne lub postrzępione C (od ang. colour) to kolor, czyli zmiana zabarwienia, np. ściemnienie, rozjaśnienie lub różne zabarwienie na jednym znamieniu D (od ang. diameter) to rozmiar - każde znamię o średnicy większej niż 6 mm powinno być dokładnie zbadane Niekiedy w ramach systemu ABCD uwzględniany jest dodatkowy objaw: E (elevation) - uwypuklenie powierzchni ponad poziom otaczającego zmianę naskórka. Jeśli zauważysz jakiekolwiek niepokojące zmiany, zgłoś się do dermatologa - niestety konieczne jest skierowanie. Jeśli znamię zaczyna swędzieć, łuszczyć się, krwawić albo coś się z niej sączy, możesz od razu zgłosić się do najbliższej poradni onkologicznej - wtedy skierowanie nie jest potrzebne. Czerniakowi mogą, choć bardzo rzadko, towarzyszyć zespoły paraneoplastyczne: skórne - zapalenie skórno-mięśniowe, bielactwo nabyte, twardzina układowa, pęcherzyca paraneoplastyczna, melanoza, acanthosis nigricans oczne - retinopatia związana z czerniakiem (ang. melanoma associated retinopathy) hematologiczne - reakcja leukemiczna, eozynofilia, neutropenia metaboliczne - hiperkalcemia, zespół Cushinga, osteoartropatia przerostowa neurologiczne - przewlekła demielinizacyjna polineuropatia Czerniak - zdjęcia: Jak rozpoznać czerniaka? Zobacz film Czerniak: rodzaje Pod nazwą "czerniak" ukrywa się 40 odmian tego nowotworu. W przypadku 60 procent z nich znany jest genotyp nowotworu, co pozwala lekarzom dobrać najskuteczniejszą formę terapii. Specjaliści wyróżniają następujące typy czerniaka (klasyfikacja WHO): czerniak szerzący się powierzchownie (SSM, superficial spreading melanoma) - występuje najczęściej, szacuje się, że stanowi ok. 60 procent przypadków czerniak powstający w plamie soczewicowatej (zmianie skórnej barwy jasnobrązowej) zwany czerniakiem lentiginalnym (LMN, lentigo malignant melanoma) - szacuje się, że stanowi do 20 procent przypadków, stosunkowo łagodny, rozwijający się wiele lat, głównie u osób starszych; punktem wyjścia są płaskie plamy koloru kawy z mlekiem, o nieregularnych zarysach i nierównomiernym rozłożeniu barwnika, średnicy kilkunastu do kilkudziesięciu milimetrów, głównie na twarzy i w miejscach odsłoniętych, pierwszym objawem zezłośliwienia jest powstawanie wyczuwalnych guzków czerniak guzkowy (NM, nodular melanoma) - szacuje się, że stanowi ok. 5 procent przypadków, to przebarwiony, szybko rosnący guzek, który ulega owrzodzeniu, rozwija się głównie na głowie, plecach i karku, częściej występuje u mężczyzn, dość szybko daje przerzuty, okres 5-letniego przeżycia wynosi (mimo leczenia) około 30 procent czerniak odsiebnych części kończyn, podpaznokciowy, podpaznokciowo-kończynowy (ALM, acral lentiginous melanoma) czerniak wywodzący się ze znamienia błękitnego (ang. melanoma arising from blue naevus) czerniak wywodzący się ze znamienia wrodzonego (ang. melanoma arising in a giant congenital naevus) czerniak znamieniopodobny (ang. naevoid melanoma) Czytaj też: Czerniak paznokcia Czerniak: diagnostyka Najważniejsza jest samokontrola skóry - gdy wystąpi jedna ze zmian ABCD(E), trzeba się zgłosić do lekarza. Wstępnej oceny dokonuje się dermatoskopem - urządzeniem optycznym uwidaczniającym głębsze zmiany w znamieniu. Jeśli jest podejrzenie czerniaka, lekarz wycina całe znamię z marginesem zdrowej skóry, a usunięty fragment oddaje do badania histopatologicznego, które określa typ chorej tkanki i stopień zaawansowania choroby. Kolejnym badaniem jest USG tzw. regionalnego obszaru chłonnego, które pokazuje, czy w węzłach nie ma przerzutów. Gdy badanie nie daje jasnej odpowiedzi, usuwa się węzeł wartowniczy - pierwszy węzeł chłonny na drodze naczyń limfatycznych biegnących od guza do układu chłonnego. Badania dodatkowe pozwalające ocenić zaawansowanie czerniaka to: podstawowe badania krwi (morfologia, próby wątrobowe, aktywność dehydrogenazy mleczanowej - LDH) RTG klatki piersiowej w projekcji tylno-przedniej i bocznej USG jamy brzusznej ewentualnie USG regionalnych węzłów chłonnych Rozszerzona diagnostyka - badania KT lub PET - wykonywana jest u chorych z rozpoznaniem czerniaków skóry w stopniu III (zwłaszcza przy obecności klinicznych przerzutów do węzłów chłonnych) lub izolowanych przerzutów do narządów odległych, przy czym przy przerzutach do węzłów chłonnych pachwinowych wskazane jest wykonanie badania KT miednicy. U chorych z przerzutami czerniaka do węzłów chłonnych lub skóry z nieznanego ogniska pierwotnego poszukuje się ewentualnej istniejącej (lub usuniętej w przeszłości bez badania histopatologicznego) zmiany pierwotnej (zwłaszcza na skórze owłosionej głowy, błonach śluzowych). Czerniak: stopnie zaawansowania Stopień zaawansowania czerniaka podaje się w klasyfikacji TNM: T - ognisko pierwotne, czyli zmiana skórna N - mówi o występowaniu przerzutów do węzłów chłonnych M - określa występowanie przerzutów do odległych narządów Poszczególne stopnie skali TNM, według której lekarze dobierają najlepszy sposób leczenia i określają rokowanie, oznaczają: stopień 0 – carcinoma in situ, czyli postać nieprzekraczająca naskórka i nienaciekająca stopień I – w tym stadium nie są zajęte węzły chłonne, nie ma przerzutów, a guz, jeśli jest owrzodzony, nie przekracza 1 mm grubości, zaś jeśli owrzodzenie nie występuje, wówczas nie przekracza 2 mm stopień II – czerniak występuje tylko miejscowo; ten stopień jest podzielony na 3 podstopnie, w zależności od grubości zmiany pierwotnej:A - zmiana z owrzodzeniem o grubości do 2 mm, a nieowrzodzona do 4 mmB - zmiana z owrzodzeniem o grubości do 4 mm, bez owrzodzenia może być większaC - grubość zmiany z owrzodzeniem przekracza 4 mm stopień III - przerzuty do regionalnych węzłów chłonnych; przy czym istotne jest określenie ich liczby oraz rodzaju nacieku stopień IV – najbardziej zaawansowane stadium choroby, w którym dochodzi do powstania przerzutów w odległych narządach, takich jak płuca czy wątroba. Oprócz tego w diagnostyce czerniaka dużą rolę odgrywają skale pozwalające ocenić głębokość naciekania czerniaka. Są to: Skala Breslowa Stopień I - głębokość naciekania = 4 mm Skala Clarka Stopień I - naciek ogranicza się do naskórkaStopień II - naciek zajmujący górną warstwę brodawkową skóryStopień III - naciek zajmujący całą warstwę brodawkowatąStopień IV - naciek zajmujący warstwę siateczkowatą skóryStopień V - naciek zajmuje tkankę podskórną Stopnie zaawansowania klinicznego czerniaka przedstawia poniższa tabela: Stopień Charakterystyka 0 postać nieprzekraczająca naskórka i nienaciekająca, carcinoma in situ I brak zajęcia węzłów chłonnych, brak przerzutów, guz z owrzodzeniem nie grubszym niż1 mm lub bez owrzodzenia <2 mm II brak zajęcia węzłów chłonnych, brak przerzutów, wyróżnia się 3 podstopnie (IIA, IIB, IIC),w których cechą decydującą jest grubość zmiany pierwotnej III przerzuty do regionalnych węzłów chłonnych IV przerzuty w odległych narządach, np. płuc i wątroby W chwili rozpoznania u około 80% chorych czerniak skóry ma charakter zmiany miejscowej i charakteryzuje się bardzo niskim ryzykiem nawrotu (3-15%). Stadium regionalnego zaawansowania występuje pierwotnie u ok. 15%, natomiast stadium uogólnienia – u ok. 5% Chorych. Czerniak: leczenie Łączne roczne koszty pośrednie czerniaka (negatywnego wpływu choroby na aktywność zawodową) wynoszą ok. 250 milionów złotych (uwzględniając dyskontowanie tj. mniejszą wartość bieżącą przyszłych kosztów standardowo wyrażaną stopą 5% rocznie) lub ok. 380 milionów złotych (bez dyskontowania). Koszty pośrednie wynikają w zdecydowanej większości z przedwczesnej śmiertelności w okresie przedemerytalnym. Czerniak jest na 20 miejscu pod względem liczby zgonów na nowotwory w Polsce, przy średniej europejskiej na 17 miejscu! Pierwszym etapem leczenia czerniaka jest leczenie chirurgiczne. Polega ono na radykalnym wycięciu nowotworu wraz z marginesem zdrowej skóry szerokości 1 cm dla czerniaka o grubości do 2 mm. Gdy grubość naciekania jest większa niż 2 mm, usuwa się 2-3 cm zdrowej skóry, przy czym stosowanie marginesu większego niż dwa centymetry zmniejsza odsetek wznów miejscowych, ale nie poprawia wskaźników przeżycia. Chirurg musi usunąć także powięź powierzchowną, aby mieć pewność, że nie pozostały w niej komórki nowotworowe. Jeżeli powiększone są węzły chłonne, też zostaną usunięte. Przy małych guzach nie usuwa się powięzi, dokonuje się tylko oceny węzła wartowniczego, czyli pierwszego, który znajduje się na drodze naczyń chłonnych biegnących od strony guza w stronę regionalnego układu chłonnego. Kolejnym etapem operacji jest zamknięcie powstałej rany. Jeżeli chirurg musiał usunąć dużo skóry, konieczny jest przeszczep skóry, którą zwykle pobiera się z uda. Przy zaawansowanej postaci - gdy czerniak przekroczył barierę skórno-naskórkową i przedostał się do węzłów chłonnych lub innych narządów (czerniak rozsiany) - oprócz zabiegu chirurgicznego konieczne jest leczenie wspomagające. W zależności od stanu pacjenta stosuje się: chemioterapię immunoterapię radioterapię Ostatnie lata przyniosły przełom w leczeniu czerniaków. Przyczynkiem do tego było odkrycie zależności między mutacją genu BRAF a postępem czerniaka. Wiedza na ten temat pozwoliła rozwinąć leczenie ukierunkowane molekularnie, które polega na blokowaniu nieprawidłowego białka kodowanego przez zmutowany gen BRAF. Gen ten występuje u ponad połowy chorych na czerniaka. Działanie nowego leku (wemurafenib) polega na tym, że zamyka on drzwi do komórek nowotworowych - nie mogą się one odżywiać i dochodzi do ich zaprogramowanej śmierci. Dzięki temu guz się nie powiększa. Terapia jest skuteczna u 90 proc. chorych. chemioterapia prefuzyjna Izolowana kończynowa chemioterapia perfuzyjna jest stosowana, gdy doszło do przerzutów do skóry lub tkanki podskórnej, ale w odległości większej niż 2 cm od brzegu guza pierwotnego. Terapia polega na podawaniu dużych dawek leków przeciwnowotworowych do kończyny odizolowanej od krążenia systemowego. Następnie kończynę ogrzewa się do 41-42°C, co pozwala niszczyć komórki nowotworowe. radioterapia Radioterapię wykorzystuje się do leczenia czerniaków, jeżeli chory nie może być poddany operacji (lub nie zgadza się na nią) i jako leczenie miejscowe, kiedy nie ma możliwości przeprowadzenia radykalnej operacji. Radioterapia jest także stosowana jako leczenie uzupełniające po operacji, gdy zachodzi podejrzenie, że - z powodów technicznych - nie usunięto całości guza. Jest też metodą leczenia paliatywnego, gdy doszło do przerzutów do kości. W przypadku czerniaka gałki ocznej radioterapia jest leczeniem uzupełniającym. W przypadku czerniaków chemioterapii nie stosuje się rutynowo jako leczenia uzupełniającego po operacji. Powodem jest mała skuteczność tradycyjnie stosowanej chemioterapii. Jeżeli lekarz decyduje się na jej podanie, zwykle czyni to, aby – w zaawansowanych stadiach choroby – złagodzić objawy czerniaka. terapia celowana Terapia celowana budzi wielkie nadzieje wśród chorych z przerzutami i samych lekarzy. Nowoczesne leki działają na wiele sposobów. Mogą neutralizować zmutowane białko BRAF i zatrzymać tym samym wzrost komórek nowotworowych. Mogą też zatrzymać chorobę wynikającą z mutacji genu C-kit, hamując jego białka przekazujące sygnały do wzrostu komórek. We współczesnej onkologii możliwe jest także łączenie leków nowych z tymi z powodzeniem stosowanymi w innych rodzajach nowotworów i uzyskanie efektu dwustopniowego uderzenia. Taki koktajl pobudza własne komórki odpornościowe, które aktywnie walczą z rakiem i jednocześnie niszczą już istniejące komórki rakowe. Uwaga! Immunoterapia, zwłaszcza z wykorzystaniem biomodulatorów takich jak interferon, nawet w skojarzeniu z chemioterapią nie przynosi oczekiwanych rezultatów. Podobnie jest ze szczepionkami, które nie okazały się skuteczną bronią w walce z czerniakiem. Czerniak skóry rozsiany (uogólniony): leczenie Leczenie zaawansowanego czerniaka skóry jest trudne i często nie przynosi oczekiwanych efektów. Część chorych z rozsianym czerniakiem korzysta z konwencjonalnych metod leczenia - chemioterapii z użyciem pojedynczych leków (dekarbazyna, temozolomid, pochodne nitrozomocznika, związki platyny, taksoidy, alkaloidy barwnika itp.) oraz z użyciem programów wielolekowych (CDBT, BOLD, CVD, PC itp.. Możliwa jest też immunoterapia raka z użyciem cytokin (interferon alfa2b, interleukina-2) oraz z użyciem przeciwciał monoklonalnych anty CTLA4 (ipilimumab) a także biochemioterapia polegająca na skojarzeniu chemioterapii z immunoterapią. W leczeniu chorych z uogólnionym czerniakiem skóry wykorzystuje się również terapie eksperymentalne czerniaka (chorzy poddani są leczeniu w ramach kontrolowanych badań klinicznych) i wtedy może to być: badanie nowych leków cytotoksycznych (paklitaksel związany z nanocząsteczkami, tasisulam sodu, sagopilone itp.) wykorzystanie starych leków w nowej roli (np. chemioterapia metronomiczna - próba uzyskania efektu antyangiogennego przez zmianę sposobu podawania) terapia z użyciem leków ukierunkowanych molekularnie (inhibitory białka BRAF, inhibitory MEK, inhibitory HSP, inhibitory KTI, inhibitory szlaku PI3K/Akt/TOR, inhibitory proteasomów) immunoterapia eksperymentalna (czynna: szczepionki, interleukina-12, TNF, tremelimumab, oraz bierna: z użyciem komórek TIL, LAK) Czerniak: terapia adjuwantowa W wytycznych klinicznych uwzględniono szereg innowacyjnych terapii – immunoterapii i terapii celowanych molekularnie. Możliwość zastosowania konkretnych leków/schematów terapeutycznych zależy od stopnia zaawansowania czerniaka, obecności mutacji oraz linii leczenia. W ostatnich latach na szczególną uwagę zasługuje terapia adjuwantowa czerniaka – stosowanie leczenia bezpośrednio po resekcji, a nie dopiero po nawrocie choroby. Obiecujące wyniki badań klinicznych sugerują, że w niedalekiej przyszłości systemowa terapia uzupełniająca (adjuwantowa) u chorych z czerniakiem wysokiego ryzyka będzie stanowiła standard terapeutyczny. Na czym właściwie polega? Terapie adjuwantowe to metody tzw. uzupełniające, które stosuje się bezpośrednio po leczeniu chirurgicznymw celu zmniejszenia ryzyka nawrotu choroby (wznowy miejscowej i przerzutów odległych), co powoduje poprawę rokowania chorego. Wykazana w badaniach klinicznych redukcja ryzyka nawrotu choroby lub zgonu po zastosowaniu terapii adjuwantowych wynosi od 25% do 51%. Istnieje kilka alternatywnych terapii adjuwantowych, dla których badania kliniczne były zaprojektowane w różny sposób. Pembrolizumab, dabrafenib w skojarzeniu z trametynibem oraz ipilimumab (zarejestrowany jedynie przez Amerykańską Agencję Żywności i Leków w tym wskazaniu) porównywane były z placebo, natomiast niwolumab – z aktywnym komparatorem (ipilimumabem). Czerniak: rokowania Wczesna identyfikacja ogniska pierwotnego (biopsja wycinająca zmiany pierwotnej) i przerzutów do regionalnych węzłów chłonnych (biopsja węzłów wartowniczych) stwarza unikalną możliwość wyleczenia czerniaka skóry. W chwili rozpoznania u około 80 procent chorych czerniak skóry ma charakter zmiany miejscowej, stadium regionalnego zaawansowania - u 15 procent, a uogólnienia u 5 procent chorych. Niestety, postępy w leczeniu uzupełniającym oraz paliatywnym u chorych na uogólnionego czerniaka skóry są nadal niezadowalające. Wskaźniki 5-letnich przeżyć wynoszą we wczesnych postaciach czerniaka 60-90 procent oraz 20-70 procent w stadium regionalnego zaawansowania i 5-10 procent w stadium uogólnienia. Negatywny wpływ na rokowanie mają: grubość nacieku - ryzyko nawrotu i niepomyślnego rokowania rośnie z każdym milimetrem głębokości naciekania ogniska pierwotnego czerniaka oraz pojawienie się owrzodzenia w miejscu ogniska pierwotnego. Podwyższone stężenie LDH (dehydrogenaza mleczanowa) u chorych ze stwierdzonym rozsiewem jest bardzo niekorzystnym czynnikiem rokowniczym bez względu na liczbę i lokalizację zmian przerzutowych. W Polsce umiera prawie 1/3 chorych na czerniaka [wideo] - W Australii na czerniaka choruje prawie 8-10 razy więcej osób niż w Polsce, ale umiera tyle samo. Tam jest on znacznie wcześniej wykrywany. Australijczycy wiedzą, że należy swoją skórę obserwować i zgłaszają się do lekarza znacznie wcześniej - mówi agencji informacyjnej Newseria Piotr Rutkowski, chirurg onkolog, kierownik Kliniki Nowotworów Tkanek Miękkich, Kości i Czerniaków w Centrum Onkologii - Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie, przewodniczący Rady Naukowej Akademii Czerniaka przy Polskim Towarzystwie Chirurgii Onkologicznej. - 80 proc. chorych jest wyleczonych, ale to i tak gorzej niż w Niemczech czy Stanach Zjednoczonych, dlatego że startujemy z gorszego punktu - z grubości czerniaka średniej 1,8 mm, a w Stanach Zjednoczonych czy w Niemczech średnia grubość to 0,8 mm. To sprawia, że mamy gorsze wyniki. Źródło: Jak się ustrzec czerniaka? Radzi prof. Lidia Rudnicka, kierownik Kliniki Dermatologii Szpitala MSWiA w Warszawie. Czy ubranie chroni przed promieniami? Tak, ale tylko do pewnego stopnia. Wystarczy obejrzeć je pod światło. Tkanina prześwitująca przepuszcza promienie. Uważa się, że ubranie chroni tak jak filtr 15. Nie wystarczy więc tylko się okryć, choć jest to bardzo potrzebne. Jakie znamiona powinny nas skłonić do wizyty u dermatologa? Znamiona, które szybko się powiększają. Mają powyżej 6 mm średnicy, nieregularny, asymetryczny kształt, nierówne brzegi. Zmieniają kolor: od szarobrązowego do czarnego. Najczęściej czerniak jest ciemnobrązowy lub czarny, ale zdarza się czerniak w kolorze skóry i taki jest najgroźniejszy, bo najpóźniej zauważany i rozpoznawalny. Czy czerniak powstaje tylko w miejscu znamion? Najczęściej. Ale może też rozwinąć się na gładkiej skórze. Może powstać także wewnątrz organizmu, wszędzie tam, gdzie są melanocyty, czyli komórki wytwarzające barwnik skóry, melaninę. Znajdują się one także na śluzówkach narządów płciowych, jamy ustnej. Melanocyty, które mogą zezłośliwieć, są też na gałce ocznej, dlatego nie zapominajmy o noszeniu okularów przeciwsłonecznych z filtrem. Czy niepokojące znamię zawsze usuwamy? Profilaktycznie usuwamy pieprzyki narażone na ciągłe drażnienie: na skórze głowy, stóp oraz w okolicach narządów płciowych. Jeżeli podejrzewamy, że mamy do czynienia z czerniakiem, usuwamy je szybko. Czy zabieg usunięcia pieprzyka jest skomplikowany? Trwa około 30 minut, robi się go w znieczuleniu miejscowym i zaraz potem można wrócić do codziennych obowiązków. Jednorazowo usuwa się do trzech znamion. Po wycięciu pieprzyka zawsze pozostaje blizna? Rankę na twarzy, dekolcie, wierzchu dłoni zamyka się na klej lub na tak zwany strip (rodzaj plasterka). Po zabiegu prawie nie ma śladu. Blizna zostaje tam, gdzie zakłada się szwy (na skórze grubszej, która się napina). Czy korzystając z solarium, też narażamy się na czerniaka? Tak, nawet bardziej, niż opalając się na słońcu bez kremu z filtrem. Światowa Organizacja Zdrowia przedstawiła zalecenia dla tych, którzy korzystają z solarium. Przede wszystkim ten sposób opalania jest tylko dla ludzi zdrowych. Po drugie WHO proponuje, by unikały go osoby z bardzo jasną karnacją, z licznymi znamionami barwnikowymi na skórze, z dużą ilością piegów. Ważne jest także właściwe przygotowanie skóry: intensywne jej nawilżenie. Specjaliści ostatecznie proponują, byśmy nie spędzali w solarium więcej niż 23-30 minut rocznie! Badania skóry - jak często? Osoby zdrowe, poniżej czterdziestego roku życia, które nie mają znamion, powinny badać skórę raz na trzy lata. Starsze co roku. Natomiast jeśli ktoś ma dużo znamion, powinien kontrolować je co trzy miesiące. Samemu trzeba obserwować, czy rosną, zmieniają kształt i barwę. Jeśli coś takiego zauważymy, zawsze pokażmy zmieniające się znamiona lekarzowi. Najlepiej dermatologowi. CZY GROZI CI CZERNIAK (RAK SKÓRY)? Pytanie 1 z 8 Jaki masz fenotyp skóry ? Fenotyp I - jasna skóra, włosy bardzo jasny albo jasny blond, rude Fenotyp II - jasna karnacja, włosy blond od jasnego po ciemny Fenotyp III - jasna skóra, włosy ciemny blond lub brązowe Fenotyp IV - bardzo ciemne włosy i śniada cera .

wp3ob0f2nz.pages.dev/31

wp3ob0f2nz.pages.dev/509

wp3ob0f2nz.pages.dev/119

wp3ob0f2nz.pages.dev/727

wp3ob0f2nz.pages.dev/682

wp3ob0f2nz.pages.dev/914

wp3ob0f2nz.pages.dev/901

wp3ob0f2nz.pages.dev/771

wp3ob0f2nz.pages.dev/655

wp3ob0f2nz.pages.dev/583

wp3ob0f2nz.pages.dev/949

wp3ob0f2nz.pages.dev/10

wp3ob0f2nz.pages.dev/113

wp3ob0f2nz.pages.dev/448

wp3ob0f2nz.pages.dev/746

forum chorych na czerniaka